woensdag 23 juli 2014

Rouw

Woensdag 23 juli: Dag van Nationale Rouw. Mark Rutte was, mede op aandringen van de christelijke partijen, vrij snel na zijn uitspraak "dat zit niet in onze traditie" overgegaan op het instellen van deze dag. Dat het niet in onze traditie zit, blijkt overigens wel uit het feit dat de vorige dag van nationale rouw (bij nader inzien toch maar niet met hoofdletters) ruim vijftig jaar geleden was: 8 december 1962; de dag van de begrafenis van koningin der Nederlanden Wilhelmina. Je vraagt je af of het verscheiden van Juliana, Bernhard en Claus er dan minder inhakte.

Goed, een kleine 52 jaar later acht de regering het nodig om een dergelijke dag af te kondigen; vandaag (alhoewel niet alleen vandaag) rijden veertig rouwauto's naar Eindhoven met de uit Charkov ingevlogen lichamen.
Gezien de omvang van de verschrikkelijke gebeurtenissen van afgelopen donderdag is het geen bijzonder vreemde keuze. Nederland is (gelukkig) zelden getroffen door een tragedie van vergelijkbare aard. En - het moge inmiddels het meest verkrachte woord uit de samenleving zijn, op dagen als deze hoor je het voortdurend - respect tonen voor de slachtoffers en de nabestaanden heeft prioriteit. Waren we nog maar enkele weken geleden "collectief" (ook al zo'n vreselijk woord) verontwaardigd en verdrietig na de uitschakeling van "ons" Oranje door Messi en consorten, nu kunnen we opnieuw gezamenlijk rouwen, al is het verdriet uiteraard van heel andere orde.

Onze minister-president heeft echter geen gebruiksaanwijzing afgeleverd bij zijn afkondiging, terwijl deze best welkom was. Op diverse websites kom je een hele rits tegen van genomen maatregelen (vlaggen die halfstok worden gehangen, versoberingen, locaties en gelegenheden waar een minuut stilte in acht wordt genomen, programmawijzigingen op de publieke omroep) maar het is vergeefs zoeken naar een lijstje met "do's en don'ts" Want hoe hoor je je eigenlijk te gedragen op een een dag van nationale rouw? Wat laat je, en wat gaat wel gewoon door? Ik heb nu vakantie en geen verplichtingen, dus ik pas me makkelijk aan, maar ik zou toch niet zomaar weten wat ik vandaag niet ongestraft zou kunnen doen.
Ook vandaag zijn er verjaardagen, geboortes en andere feestelijke aangelegenheden. Voor degenen die vandaag voor het eerst het levenslicht zien, hoop ik dat 23 juli geen "vaste" dag van rouw zal worden. Voor de nabestaanden is het dat tóch wel, en de jarigen zullen zich tot in lengte van dagen iets minder jarig voelen op de grote dag.

Vanmiddag, 15.45. Een op meerdere fronten spannende etappe in de Tour de France - met Mollema in de kopgroep - die onderbroken wordt voor de ceremonie op Schiphol. Een alleszins begrijpelijk besluit; maar het maakte dat ik naar de afstandsbediening ging zoeken en verder ging luisteren naar het commentaar van de Belgen op Sporza. Het collectieve rouwmoment ging aan mij voorbij.
Want dames en heren, ik ben niet in rouw. Ik vind het vreselijk wat er is gebeurd, maar dat neemt geen automatisch rouwgevoel met zich mee. Toch wordt mij nu een "dag van nationale rouw" opgelegd. Ik ben op zo'n moment blij dat ik geen bekende (politieke) Nederlander met een Twitteraccount ben, zodat ik me niet hoef te verliezen in openbare kreten van medeleven.
Na de Tour toch even blijven hangen bij de NOS, met livebeelden vanaf Schiphol. "Uit respect" werden er geen beelden getoond van de nabestaanden. Prima; je hebt het als achterblijver al moeilijk genoeg, dus het valt te prijzen dat de tranen niet rechtstreeks de Nederlandse huiskamer binnenkomen. Het gevolg was echter dat we nu het grootste deel van de tijd de hoogwaardigheidsbekleders voor de camera hadden, alsof het weer eens om hún en hun goeie gedrag draaide. Dat was overigens nog nét iets beter dan te kijken naar de militaire parade; met in je achterhoofd het vreselijke idee dat militairen de dood van je geliefde op hun geweten hebben, is dat als nabestaande wel het laatste wat je voorgeschoteld wilt krijgen op een ceremonie.

Dit land, waar de individualisering hoogtij viert en men vaak tot op het bod verdeeld is, moet ineens collectief gaan rouwen? Met het gevaar dat ik dezelfde individualisering weer fijn doorvoer, geef ik hierbij aan dat ik dat zelf wel kan bepalen. Zitten de nabestaanden dan soms te wachten op míjn verdriet? Ze zullen het niet eens begrijpen, want ik ken niemand van de nabestaanden, noch van de slachtoffers.

Je zult wel anders piepen als je eigen kind in het vliegtuig had gezeten; een dergelijk verwijt zou mij makkelijk ter ore kunnen komen na alles wat ik hiervoor heb gezegd. Ik praat niet uit ervaring en ik hoop dat ook nooit te hoeven doen, maar stél nu eens dat ook ik een dierbaar iemand zou hebben verloren aan de vliegramp. Dan zou mijn reactie hetzelfde zijn, maar dan van de andere kant. Rouw zou dan zéker aanwezig zijn en die zou ik willen delen met familie, vrienden, collega's - níet met de rest van Nederland.

Een knuffel krijgen van Maxima, wat één der nabestaanden ten deel viel? In andere omstandigheden zou ik er geen been in zien, maar laat mij met rust met mijn verdriet. Zo ook voor de nabestaanden van de crash van donderdag: ze hebben er in de verste verte niet voor gekozen in de spotlights te staan, maak die dan niet ook nog eens nóg feller.